(IN) SOMNIUM gonzalo trasbach
Ramona do Río, que leva 61 anos casada con Xan da Fonte, quéixase de que, dende que vive coa filla na vila, xa non escoita o canto do galo, o seu espertador natural durante case toda a súa vida. Lémbraste disto cando vas camiñando por unha aldea e, de súpeto, chégache dende lonxe o canto dun galo. Ficas calado e quieto. E entón esoutra voz que ás veces fala pola túa boca entra en acción e diche: «Recordas? O seu canto era tamén o voso espertador. Mais a vós como vos gustaba durmir, non coma os reis e príncipes, que seica nunca dormen, tiña vosa nai que ir polos cuartos chiando: ‘Ouuh lacasáns!, aínda estades na cama? Xa cantou o galo na Devesa e vós aínda estades durmindo? Veña, arriba que hai moito traballo por facer!’».
Así era. Mais agora pregúntovos, compañeiros: «Lembrades o Evanxeo? Aquel intre no que o Señor lle di a Pedro que o vai negar ata tres veces antes de que cante o galo? E tamén vos digo: Quen non traizoou mil veces o seu mestre dende aquela última vez que se escoitou ese canto naquela mítica madrugada? Segundo me teñen contado, o máis grande mérito da voz desta ave doméstica consiste en estar ceibe de toda nota queixica. Isto parece ben certo. Como sabemos, calquera cantante (muller ou home) pode causar risas ou choros de emoción pero, ulo que saiba excitar en nós o puro pracer do amencer? «Canta o galo padeando o corpo e o canto», dinos Uxío Novoneyra en Os eidos.
Talvez porque nos gustaba durmir, nunca fomos uns triunfadores en ningunha escala social. Pero menos aínda entre as damas de alto copete. Por todas as nosas costuras alentaba o noso aire de paletos rústicos. Non era ningunha novidade. Nunca ninguén louvou o noso talento. Semellaba evidente que non o posuïamos. E tampouco vez algunha fomos nomeados para ser coroados con grilandas. E iso que, en cambio, si eramos xente honrada. E sabiamos que non sempre podiamos dicir o que sentiamos, pois a meirande parte das veces non era conveniente. Sobre todo intuïamos que non só non conviña, senón que o máis importante era non facelo con solemnidade, pois non iamos ser cridos.
Tamén vos digo, compañeiros, que non fai falla ser moi lidos ou cultos para entender que por unha mesma boca pode falar máis duha voz. Dun xeito ou outro, algunha vez teredes visualizado unha obra teatral. Pois ben, case toda obra de teatro (polo menos clásica) conta cun elemento imprescindíbel: o coro. O coro é un e á vez son moitos. Lembrades cando atravesabamos de noite os piñeiros? Cantas voces falaban nas nosas cabezas, cantos sons e ruídos escoitabamos, cantas figuras retorcidas e sombras viamos? O coro pode ser a noite ou o día, palabras sagradas ou xuramentos. Sombras que pasan coma a pluma dunha ave de aquí para acolá e que nos deixan mudos...
A obriga do coro é mirar e escoitar... escoitar o vento que pasa. Ese vento foi o que lle revelou ao coro que o rei fora asasinado, pois é el o que se decata de que o can que lambeu a copa pola que bebera o rei tamén caeu morto. E cando o asasino quixo matar o coro, este respondeulle: «Teño moitas gorxas, moitas voces, nunca rematarás de degolarme». O coro que todos levamos con nós (Berger) fala sobre todo pola noite. As súas voces son fillas da escuridade, coma os paxaros son criaturas das primeiras horas da mañá, coma o galo.