Choiva constante, vento enfurruñado, ceo empedrado de nubes que cabalgan todos os días desde a mañá até a noite. Despídese outubro coa cara oposta á que nos regalou cando caeu a folla de setembro do calendario. Aparecera entre nós coma unha fogueira que non paraba de dar calor, de arder, coma as silvas entre as que se lle presentou Deus a Moisés.
Ardían as chamas dos días e ascuas das noites. Agora entramos en novembro. Observas como o enterrador baixa polo camiño da igrexa. Trae as ferramentas e o cemento-cola para selar os nichos.
Hai velas apagadas sobre as lápidas de granito que se espallan polo antigo camposanto, campo sagrado coma proxección do templo, do modesto templo que resgarda da intemperie a figura de san Cristovo, o noso patrón que porta o Neno sobre un ombreiro cando arestora vai cruzando un río de sangue ateigado de cadáveres de nenos e vellos. As antigas sepulturas agochan os rostros dos que xa non lembramos os nomes.
Santos e defuntos abren as portas de entrada ao undécimo mes do ano. Meus queridos compañeiros, sería moito pedir un par de minutos de silencio para recordar e nomear os nosos mortos? Non falamos só dos familiares, tamén o facemos rememorando os veciños da nosa aldea e da parroquia que xa nos deixaron, pero así mesmo para conmemorar a memoria de todos os defuntos e non só dos nosos coñecidos.
Camiñamos sobre as tumbas adornadas con flores e luces. Adornamos os nosos campos sagrados porque, no fondo, cremos que os mortos nos escoitan e así necesitamos que ocorra. Un lene zunido dunha folla de loureiro que cae sobre o chan da corredoira que leva á praia de Suigrexa, xa nos basta, un estalo moi fino que nos roza nun oído é suficiente para confirmarnos que alguén está respostando á nosa curta e silenciosa pregaria.
Cando eramos uns rapaces, eran tamén para nós santos os campos das Cabadas, do Canto, dos Lombos ou dos Fríos. E poste a pensar neles. E lembras que arestora prodúcennos moita tristeza. E cáusannos tanta desolación porque recordamos o tanto e moito que os gozamos na nosa infancia.
Naqueles afastados días atravesabámolos cando iamos buscar niños nas inquietantes e sombrías brañas dos Laguchos, onde agora acostuman estar pastando dúas vacas pardas de cornamenta moi afiada, sobre todo cando caen as tardes azuis de outubro, tan intensamente azuis que estremecen.
Ao carón das reses, un pequeno rabaño de ovellas e cabras agardan polo anoitecer. Os animais berrean sen pausa. Convocan ao pastor mentres que o mastín que os vixía ladra preguizosamente cara a un ceo que, de súpeto, devén azul escuro.
Unhas xornadas antes de que xurdiran pola bocana da ría os temporais de choiva e vento e as nubes empezaran a xogar ás carreiras polas chairas do ceo, na beira da montaña, sobre a auga do río, as sombras coqueteaban cos raios da luz do crepúsculo.
Ao mesmo tempo saía un fío de fume pola cheminea da casa de José de Ordenario. Sobre e dende o cable da liña de teléfonos, unha numerosa bandada de estorniños observa os movementos do vello e amable albanel, que pretende introducir patos, galiñas e galos no capoeiro. Asomado á porta do alboio, despídese cunha mirada satisfeita e un pouco turbada cun chisco de tristeza nos ollos da tarde do último domingo enxoito do décimo mes do ano 2023.
Miramos sen ver, compañeiros! Nun instante cae un ano coma se fose froita madura. No cemiterio, pensas que non temos nada, nada contante e soante. Nada material. Mais si temos recordos, memoria da nosa infancia. Só con isto abonda para que ser vellos non sexa considerado coma unha desgraza, tal como repetimos de cotío.