Guadalupe Vázquez Formoso, mestra no colexio Manuela Rial Mouzo de Cee: «O que escribe ten que facelo, non pode evitalo, igual que un paxaro non pode evitar voar»
21 jul 2022 . Actualizado a las 00:49 h.«Nunca, nos case vinte anos que teño, me sentín tan triste e tan contento como agora. Buscaba o paradoxo, pero a verdade é que ‘contento' non é exactamente a palabra correcta. Satisfeito si. Triste e satisfeito». Así comeza a novela da que teño xa duascentas e pico páxinas escritas e coa que levo tempo «rompendo a cabesa», diría a miña sabia e entrañable avoa, para rematar preguntando: «E para que?»
Quería mencionar este comezo para facer miñas as palabras do meu protagonista, pero entón, loxicamente, debo modificar o xénero, engadir outros tantos anos e dicir: nunca, nos corenta e un anos que xa teño, me sentín tan triste e tan satisfeita como agora.
Satisfeita por ter cumprida unha aspiración, a de sacar á luz un dos meus contos, o agradecido Chouta, Saltarín! Hop, Little Grasshopper!, pero tamén por ver como a miña narrativa máis longa, pensada esta vez só para un público máis entrado en anos, vai por bo camiño.
Gústame revivir mentalmente ese pracer que se atopa no propio proceso de escribir, no simple feito de sentarse diante do escritorio cun lapis na man e un papel en branco que sempre parece mirar desafiante e burlón porque sabe ben que non será doado batallar contra todas esas palabras rebeldes que, por definición, non aceptan facilmente a disciplina. Niso parécense a aqueles pobos que se resisten e non aceptan pregarse ante ditadores agresores, aínda que ao final teñan que caer.
Recréome na sensación de ir vendo como, pouco a pouco, a historia se vai armando e os personaxes van cobrando vida nese mundo de ficción e realidade.
Satisfacción si, e tristeza. Esas noticias sobre xente marchando do seu país por necesidade fanme pensar —salvando as distancias, claro— no que contaba o meu pai de cando chegaran nos anos oitenta a un país e a un continente novos, os Estados Unidos, con poucos cartos na carteira e as maletas cheas de incerteza.
A vida é binaria: bo e malo, creación e destrución, branco e negro, aínda que o gris tamén está aí, non todo se poderá reducir a ese simple sistema de dous. Hoxe que o gran oso ruso ten as súas mans tinguidas de sangue ucraíno, vénme á mente un agasallo, un fermoso boneco de neve branco e diminuto que para alguén coma min, amante e coleccionista de miniaturas, sempre foi un pequeno tesouro. Quen mo deu, hai xa tantos anos, foi Verónica, unha amiga rusa que tiven nos Estados Unidos. Intelixente, con marcado acento eslavo pero non por iso perversa —en cantas películas non temos visto ao típico «vilán» ruso? Non representan ás xentes dese país, pero fan uns excelentes malos da película, non si?— senón todo o contrario, unha boa rapaza á que gardo cariño. E non só polo boneco de neve, claro.
Unha das mellores anécdotas que teño con ela é cando as dúas nos riamos no colexio de que eu xa era un «alien». «You're an alien, Guadalupe!» Referíase ao feito de que xa os meus pais nos conseguiran á miña irmá e a min a tarxeta de residencia ou green card, que reza en letras grandes «resident alien», un documento de identidade para residentes nos Estados Unidos que non posúan a nacionalidade estadounidense. En outras palabras, un «resident alien» é unha persoa nacida nun país A pero que ten permiso oficial para vivir nun país B. O chiste facíanos graza, quizais porque eu nunca me sentín como un extraterrestre, como alguén diferente, un becho raro noutro país. E iso a pesar das gafas de hipermétrope que eu levaba daquela e que me facían uns ollos inmensos. Pregúntome se os que teñen que fuxir agora de Ucraína se sentirán igual nos países de acollida, sobre todo os nenos e nenas, e espero que si.
Non me corresponde a min —nin tampouco teño eu gana de— adentrarme neses temas políticos. É algo demasiado denso e complexo e a verdade é que non sabería ben que dicir. Unicamente quería mencionalo porque falei do sentimento de tristeza e debía explicar un pouco o motivo, pero hai cousas que sei que xamais acabarei de entender, aínda que viva outros corenta e un anos para contalo.
Volvendo ao tema de escribir, unha das miñas paixóns, e a aquela boa pregunta de «para que?» que sen dúbida faría a miña avoa de Quilmas, escribes moitas veces —e refírome ás novelas— para que as palabras non te afoguen, para dar voz a aqueles cuxas voces nunca foron oídas ou para evitar que caian no esquecemento. Tamén para atoparte a ti mesma nun mundo tantas veces absurdo —ao meu entender, isto transmítese fermosamente no Principiño, por exemplo, naquel bebedor que bebía para esquecer que sentía vergonza de beber. Escribir é moito máis que xuntar palabras e frases para facer parágrafos. É gozar transmitindo algo. Dalgunha maneira, sinto que dar ao mundo o que escribes é semellante a un parto no que o froito das túas entrañas che pertence a ti ata certo punto, pero tamén pertence ao mundo, aínda que logo o mundo nin mire para el, que pode ser tamén. Pero o que escribe ten que facelo, non pode evitalo, supoño, igual que un paxaro non pode evitar cantar, ou voar, e un saltón ten que choutar.
Uns apuntes biográficos de Guadalupe Vázquez Formoso. Nada na Coruña no 1981, é mestra de infantil, primaria e secundaria no colexio Manuela Rial Mouzo de Cee. Viviu a súa infancia a cabalo entre Estados Unidos e Galicia e licenciouse en Filoloxía Inglesa na Universidade da Coruña. Recentemente publicou Chouta, Saltarín! Hop, Little Grasshopper!, un conto bilingüe en galego e inglés que ten un marcado carácter pedagóxico. «Parte dun enfoque dinámico e lúdico da aprendizaxe e está pensando para que a rapazada aprenda a través do xogo, do movemento, o que lles permite canalizar altos niveis de enerxía de maneira positiva, traballando tamén as emocións», explica Guadalupe na publicación.