Francisco Menéndez, director da Axencia Galega de Infraestruturas, cre que debe aplicarse o procedemento de emerxencia para reconstruír en paralelo as dúas estruturas
20 mar 2023 . Actualizado a las 05:00 h.Vemos na crise bancaria destes días como a confianza é algo fundamental para o sostemento das institucións. No momento en que esa confianza se perde e se cuestiona a solvencia, xérase unha corrente negativa que acaba ameazando a propia existencia, neste caso, dunha entidade financeira. Isto sucede en moitos ámbitos da nosa sociedade e tamén no das infraestruturas do transporte e nas estradas.
Galicia podería considerarse o país das mil estradas. A dispersión territorial da nosa poboación leva a que contemos con máis de 17.700 quilómetros de estradas. Pero non son todas igual de relevantes, sendo as vías de comunicación principais as que nos conectan co exterior e as que vertebran as nosas cidades e vilas. Foi nas últimas décadas cando pasamos dun relativo illamento a contar con autovías que conectan con Portugal en Tui e Verín; coa Meseta (A-6 e a A-52); e con Asturias (A-8). Este esforzo pagou a pena: Galicia mellorou a súa competitividade, sendo para iso fundamental a contribución das estradas.
Pero as infraestruturas tamén son vulnerables. O derrubamento da Ponte Hintze Ribeiro, en Portugal, o 4 de marzo do 2001, causou un forte impacto en Galicia pola súa proximidade e a magnitude da traxedia, nun momento de forte desenvolvemento da rede de estradas galega. A partir de entón desenvolveuse un sistema de inspección que permitiu, por exemplo, anos despois, identificar os danos estruturais da autovía A-6 e que esta estivese pechada ao tráfico cando colapsou o viaduto do Castro. Pero foi a única boa nova. Galicia está a ser coñecida polos problemas estruturais das autovías que nos unen cos territorios veciños. A día de hoxe, a situación non se pode cualificar como boa. Tres das catro calzadas das autovías de acceso a Galicia dende a Meseta están cortadas ao tráfico. Ademais, na Mariña lucense a estrada N-642 ten serios problemas polo fallo dunha estrutura de drenaxe. E non hai perspectiva clara dunha solución para estes problemas.
O colapso e reconstrución dos viadutos do Castro na A-6 é, sen dúbida, a día de hoxe o principal reto. Sucedido o colapso do primeiro tramo, evidenciouse a gravidade da situación e, dende o principio, a Xunta de Galicia ofreceu ao Goberno de España a man tendida para traballar ao seu lado. Formuláronse propostas para mellorar o desvío de tráfico habilitado que, de terse considerado, evitarían os problemas de tránsito de vehículos pesados deste inverno, a pesar de ser relativamente favorable no meteorolóxico.
A situación actual é oficialmente a seguinte: o viaduto sentido Madrid será reconstruído polo procedemento de emerxencia. Para iniciar os traballos será necesario demoler os dous viadutos e retirar os restos, o cal se prevé para o mes de abril, 10 meses despois do colapso. E a partir de aí, en 6 meses, executaranse as novas cimentacións, pilas e taboleiro, así como o reforzo dos estribos, para rematar a finais do ano 2023.
Para o viaduto sentido A Coruña a obra tramitarase polo procedemento de urxencia, moito máis parecido ao ordinario usado en obras como as da A-54 que ao de emerxencia, e dáse como prazo estimado para a súa posta en servizo o final do ano 2024.
Dende a Xunta en todas as reunións pediuse traballar agardando o mellor, pero preparándonos para o peor. Ter reconstruído a finais de 2023 o viaduto sentido Madrid non é imposible, pero si improbable. Polo tanto, deberíase estar estudando o desvío proposto pola Xunta entre a N-VI e A-6, para que poida estar habilitado no inverno 2023-2024, en caso de que a obra de reconstrución non chegue a tempo.
Razóns para a emerxencia
E, sobre todo, o viaduto sentido A Coruña debería ser reconstruído tamén como emerxencia, por diferentes razóns: dende o punto de vista construtivo, pola optimización de custos e tempos, executando as cimentacións e as pilas de ambos os viadutos cos mesmos medios; dende o punto de vista funcional, porque a calzada sentido Madrid na futura autovía terá dous carrís, unha configuración vulnerable ante calquera incidente, mentres que a calzada sentido A Coruña ten tres; pero, sobre todo, debería ser unha emerxencia por coherencia do Goberno de España cos seus propios actos. O Ministerio de Transportes tramitou en tan só un ano 68 obras de emerxencia, cun importe de 167 millóns de euros, moitas delas menos xustificadas que a reconstrución do viaduto do Castro sentido A Coruña. Un exemplo é a emerxencia para ambas as calzadas dos viadutos de Valenzá e Arnoia na A-52 ante o «grave perigo existente», mentres publicamente se asegura que están en relativamente bo estado, algo co que concordamos.
Está xustificada a reconstrución do viaduto sentido A Coruña polo procedemento de emerxencia e tamén está xustificado que se traballe nel en paralelo ao seu viaduto xemelgo.
Un problema global na A-6
Pero é evidente que hai un problema na A-6, e tamén na A-52, máis global que o dos viadutos do Castro. Nos últimos anos lévanse executado nestas autovías varias obras de emerxencia, como as dos viadutos de Ruitelán e Lamas na A-6, ou as que teñen cortada unha calzada da A-52 en Lubián. E preocupa, en especial, a situación do viaduto do Manzanal na A-6, da mesma tipoloxía estrutural que os do Castro, nunhas condicións semellantes de altura, que está a ser inspeccionado e para o que agardamos ter unha diagnose en breve.
Cómpre, polo tanto, que se poida abordar esta situación por parte do Goberno de España coa seriedade e relevancia dunha problemática que cuestiona a funcionalidade dos accesos a Galicia. É necesaria unha planificación e programación de actuacións para afrontar a situación, con orzamentos e prazos concretos.
Ata o de agora, a confianza nas infraestruturas levou a que se tomasen decisións de implantación de empresas en Galicia, a que os portos galegos captasen tráficos, incluso a que Galicia se vise como un destino máis accesible para o turismo. É imprescindible restituír esta confianza. Porque, como vemos no sistema bancario estes días, a confianza é fundamental para as decisións en relación aos investimentos. Dende o conxunto das administracións, e neste caso dende o Ministerio de Transportes, débese traballar para que o estado das nosas infraestruturas non sexa un motivo de preocupación, senón de confianza e de orgullo.
Francisco Menéndez Iglesias é director da Axencia Galega de Infraestruturas (Axi).
Cronoloxía da crise dos viadutos
30-7-2001
Inauguración do último tramo galego. O entón ministro de Fomento, Francisco Álvarez Cascos, inauguraba o tramo onde se atopan os viadutos do Castro.
12-7-2021
Empezan as reparacións ao detectarse problemas estruturais. Un informe encargado a empresas especializadas alertaba do perigo de colapso dos viadutos polo efecto da corrosión das sales fundentes para evitar xeadas. O inicio das obras de reparación no viaduto que finalmente caería obrigan a desviar o tráfico en sentido A Coruña pola N-VI.
7-6-2022
Primeiro derrubamento. Sen previo aviso, prodúcese o colapso dun tramo de 50 metros do viaduto en dirección A Coruña. Aínda que se estaba a traballar na ponte, non houbo feridos. A situación obriga a desviar o tráfico nos dous sentidos pola N-VI. As condicións do desvío mellorarán cunha serie de pequenas obras ao longo do tempo.
16-6-2022
Segundo colapso. Cae o tramo máis próximo ao estribo, é dicir, ao inicio do viaduto. Tampouco houbo vítimas. Pero o novo derrubamento será unha proba de que é preciso demoler totalmente a estrutura.
19-8-2022
Primeira demolición. Un tramo do viaduto que quedou illado é demolido cun robot-piqueta dirixido por control remoto. En realidade era un ensaio para a demolición total das dúas pontes.
15-11-2022
Informes sobre as causas. Transportes da a coñecer as conclusións da investigación sobre as causas do colapso: a corrosión do cableado interno, o esgotamento do formigón e as obras de reparación con hidrodemolición.
2-2-2023
Empeza a desmontaxe. Transportes adxudica os traballos de reconstrución a Copasa e Puentes, pero só do viaduto sentido Madrid, que empeza a ser demolido. Transportes cambia os plans e opta por unha demolición total, sen conservar as pías.
20-2-2023
Dous ritmos para os viadutos. Transportes informa á Xunta que Intervención non permite reconstruír os dous viadutos polo procedemento de emerxencia, o que alongará os prazos.
