Xosé Luís Bernal: «Gustaríame que Farruco fose alguén que fuxiu das viñetas de Castelao»

«Tanto monta, monta tanto Isabel como Fernando», a expresión coa que sempre se identificou aos Reis Católicos, vaille que nin pintada á dualidade Farruco & Xosé Luís Bernal (Santiago, 1942) ou Xosé Luís Bernal & Farruco, unha simbiose que non se rompe nesta entrevista na que o humorista e o seu personaxe falan moito do seu, e tamén da súa benquerida Compostela. E sobre todo, do último libro, Cousas de Farruco. 

—Unha dúbida, con quen estou a falar, con Farruco ou con Xosé Luís Bernal?

—Esta é a miña primeira dúbida. Miña nai, ao final, cando tiña 88 anos, chamábame Farruquiño. E dicíalle que eu era Xosé polo meu pai e Luís pola miña madriña, pero ela insistía: ‘Non, non, ti es Farruquiño'. Eu sempre digo que teño tres fillos biolóxicos e outro artístico. Por iso, neste este libro hai catorce contos que escribe Farruco, e Xosé Luís Bernal non pode negarse e ten que apandar, porque para iso o creou. E Farruco corresponde e recolle algunhas das colaboracións radiofónicas que fixo Xosé Luís Bernal en moitos medios.

—«Cousas de Farruco» seica o escribe Farruco Louro Lestedo. Cónteme cando entrou este home nos miolos de Xosé Luís Bernal.

—Eu (fala Bernal), que son urbanita e nacín no corazón de Santiago, déuseme por facer este personaxe rural, intimamente labrego e paisano. Meu pai era de Soutomaior e nos veráns veraneabamos alí. A miña tía Manuela, unha velliña analfabeta e sabia, collíame no colo e contábame mil historias, e eu fun quedando con elas. Mentres meus irmáns ían ao río, eu sempre buscaba a tía Manuela para que me contara máis historias. E sen ser consciente, no colo daquela velliña, posiblemente naceu ese personaxe que logo se vai enriquecendo grazas á miña amizade co doutor José Carro, quen, como sobriño do gran intelectual Jesús Carro, tiña unha biblioteca na que había unha colección de revistas que levaba nas portadas debuxos de Castelao. Eu vía aqueles debuxos, e cando chegaba ao colexio, un colexio de niños bien onde falar galego era un pecado, contaba aqueles contos, que tiñan moito éxito. E así se foi perfeccionando este personaxe que acabou escribindo este libro.

—Coas «Cousas de Farruco» xa publicadas, tócalle ás cousas de Xosé Luís Bernal? Como é un dos seus días?

—Todas as mañás leo a prensa, pero tocando o papel. Saio todos os días a tacear, a visitar cavernas e a comulgar a hostia cóncava, que é como eu lle chamo á cunca branca de viño. Ademais de poñerme ao día coa prensa, póñome ao día coa xente, paseo e pasmoneo por Compostela. Tamén baixo aquí, ao Derby, a ver se me inspiro nun lugar onde tomaban café Lorca, Valle-Inclán, Cela, Otero Pedrayo e moitos, moitos máis intelectuais. Leo, e agora estou dándolle voltas ao libro Cousas e retrincos, de Castelao. En realidade, fixen un pequeno plaxio del, porque Cousas de Farruco está inspirado por Castelao, xa que, como digo sempre cando me preguntan, gustaríame que Farruco, o meu personaxe, fose alguén que fuxiu das viñetas de Castelao. 

—Conta que naceu revirado e que nunca colleu na súa pel. Despois dunha traxectoria profesional tan longa é imposible que non estea argallando algo. Pode desvelalo?

—Teño confirmadas algunhas colaboracións na televisión e tamén unha invitación para participar nunha película. A cousa xa está moi adiantada, pero non me gusta aventurar.

«Esta invasión de Compostela desprázame un pouco»

Xosé Luís Bernal e Farruco coincidiron en que un bo sitio para esta entrevista é o Café Derby, un espazo cheo de historia cunha remodelación que deu moito que falar e que ben pode simbolizar os cambios que está a vivir Compostela.

—Como ve a cidade alguén que naceu nela e leva vivindo toda a vida, 82 anos, no casco vello?

—Como sei que Santiago é intocable esteticamente, non teño moito medo de que haxa graves aberracións. O que se están cometendo de vez en cando son blasfemias, como por exemplo eses focos estridentes que rompen os nocturnos de Compostela e polos que xa expresei a miña protesta porque rompen esa luz que se reflexa nas lousas sempre bautizadas pola choiva. O que si boto moito de menos son os letreiros que eran de ferro forxado que facía un ferreiro de Entrerrúas. Agora comezan a insultarnos con plásticos, metacrilatos, luces fosforescentes e caralladas desas. Non digo que en espazos como o Hostal ou Museo do Pobo, que conservan toda a súa beleza e antigüidades, non poidan ter unha porta de cristal. O que me molesta é o mal gusto.

—Naceu na Rúa do Vilar, e vostede di que é o corazón de Santiago. Se Compostela fose un corpo humano, quen podería ser?

—Pois un ser humano cosmopolita e universal con moitos brazos para abrazar a todo o mundo e moitas cabezas para pensar moitas cousas.

—Vénselle alguén á mente?

—Alguén tan universal e cosmopolita?... Pois meu irmán, Diego Bernal, xornalista e un personaxe intimamente compostelán, que percorría rúas, cafés, camiños e corredoiras. Formaba parte da cidade, como a Catedral.

—Como alguén que xogou e viviu toda a vida no casco vello, como ve o rebumbio de agora?

—Santiago, como dicía Valle-Inclán, é máis eterno que antigo. Mantense na súa esencia, no seu sabor, no seu vivir e no seu compostelanear que é un verbo que utilizo moito. Tamén quedou un pouco parado. Non é fácil ter unha vivenda con ascensor, nin é doado ter un aparcamento, pero déixao así, non mo toques. Incluso a min, esta invasión última que está chegando a Compostela desprázame un pouco do meu sitio.

—Dí que lle gusta «compostelanear». Pensa que agora non «compostelanea» tanto?

—Pois si, desgraciadamente E por iso, no meu libro anterior, Eles e mais eu, quixen facerlle unha homenaxe a personaxes que te atopabas pola rúa e que desapareceron. Seres maltratados aos que neste último libro fágolles unha pequena homenaxe para reivindicalos.

---

---

---